کد مطلب:33988 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:139

رابطه نهج البلاغه با قرآن











رابطه ی نهج البلاغه با قرآن رابطه ای تنگاتنگ و سخت نزدیك است، زیرا نهج البلاغه نازله ی روح مطهری است كه وجودش با قرآن یكی بود و چنان در قرآن كریم جذب گردیده بود كه جسم و روحش از آن بود. از همین وجه است كه نهج البلاغه را «اخ القرآن الكریم»[1] نامیده اند. واژه ی «اخ» در اصل به معنی برادر، رفیق و مصاحب است و در واقع كسی را گویند كه با دیگری در پدر و مادر و یا در یكی از آن دو و یا همشیر بودن با دیگری شریك باشد و به صورت استعاره به هر كه با دیگری در قبیله یا در دین یا در كار و

[صفحه 201]

صفت یا معامله و دوستی و در ماسبات دیگر مشاركت داشته باشد. برادر گویند،[2] و در معنای مجازی به مفهوم صماحب و همزاد و مانند و مشابه به كار می رود و روشن است كه اخوت نهج البلاغه با قرآن از همین باب است و به همین دلیل است كه نهج البلاغه هرگز طراوات و تازگی و جلوه گری خویش را از دست نمی دهد و از هر زبان كه شنیده شود نامكرر است.


یك قصه بیش نیست غم عشق و این عجب
كز هر زبان كه می شنوم نامكرر است[3].


رابطه ی نهج البلاغه با قرآن كریم رابطه ای طولی است و نهج البلاغه تالی تلو قرآن عزیز و محرم اسرار آن و بیانگر حقایق آن و جلوه ی لطایف آن است.


هر كه شد محرم دل در حرم یار بماند
و آن كه این كار ندانست در انكار بماند


از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر
یادگاری كه در این گنبد دوار بماند


بر جمال تو چنان صورت چین حیران شد
كه حدیثش همه جا بر در و دیوار بماند[4].


نورانیت قرآنی و بوی خوش كلام نبوی در آشكار است[5] و به تعبیر برخی اندیشمندان تنها فرق نهج البلاغه با قرآن در آن است كه وحی منزل نیست.


كتاب كان الله رصع لفظه
بجوهر آیات الكتاب المنزل


حوی حكما كالدر تنطق صادقا
فلا فرق الا انه غیر منزل[6].


نهج البلاغه كتابی است كه گویا خداوند الفاظش را باگوهرهای آیات قرآنی زینت داده است،

این كتاب شامل حكمتهایی است مانند مروارید درخشان كه به راستی و صداقت سخن می گوید و فرقی میان آن و قرآن كریم نیست، جز آنكه نهج البلاغه از طرف خداوند نازل نشده است.

[صفحه 202]

قرآن كریم بیانگر حقایقی است برای هدایت انسانها و سیر دادن آنها از ملك تا ملكوت و تامین سعادت زندگی این جهانی و زندگی آن جهانی آنان و نهج البلاغه در همین جهت است و علاوه بر مطرح كردن مباحث قرآنی، به تفسیر و تبیین و تشریح و ارائه مصادیق آنها می پردازد. نهج البلاغه مسائل قرآنی را با ارائه دستورالعملها ملموس وعینی تر می سازد و سنتها و قوانین كلی قرآن عزیز را به مواردش تطبیق می دهد و راه درك و به كایگری و استفاده از آنها را هموار می كند.


صفحه 201، 202.








    1. الذریعه، ج 14، ص 111.
    2. خلیل بن احمد الفراهیدی، كتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی، تصحیح اسعد الطیب، الطبعه الاولی، انتشارات اسوه، 1414 ق و ج 1، ص 71، ابوالقاسم الحسین بن محمد الراغب الاصفهانی، المفردات فی غریب القرآن،تحقیق و ضبط محمد سید كیلانی، دارالمعرفه، بیروت، ص 13، جمال الدین محمد بن مكرم ابن منظور، لسان العرب، نسقه و علق علیه و وضع فهارسه علی شیری، الطبعه الاولی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 1408 ق. ج 1، صص 93 -89.
    3. شمس الدین محمد حافظ شیرازی، دیوان اشعار، به اهتمام انجوی شیرازی، انتشارات محمد علی علمی، 1346 ش. ص 15.
    4. همان، صص 121 -120.
    5. الذریعه، ج 4، ص 144.
    6. السید حبیب الله الهاشمی الخوئی، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، الطبعه الثانیه، موسسه الوفاء، بیروت، 1403 ق. ج 1، ص 245.